SORUŞTURMA İZNİ KARARINA İTİRAZ
Anayasanın 129. maddesinin son fıkrasında; “Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması, kanunla belirlenen istisnalar dışında, kanunun gösterdiği idari merciin iznine bağlıdır” denilmektedir. Asker kişiler hakkında soruşturma izni kararı verilmesi ise 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu Ek Madde 15’de yer almaktadır.
Asker kişilerin işledikleri askerî suçların soruşturulması izne tabidir. Hukuka aykırı fiil işlediği iddia edilen asker kişiler hakkında soruşturma izni kararı verilmesi gerekmekte olup soruşturma izni kararı verilmeden suç dosyasının adli yargıca soruşturulması hukuka aykırıdır. Ancak, ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hâllerinde soruşturma genel hükümlere göre yürütülür.
ASKER KİŞİLER HAKKINDA SORUŞTURMA İZNİ KİM TARAFINDAN VERİLİR
Asker kişiler hakkında soruşturma izni, asgari tugay komutanı veya eşidi askerî kurum amiri (Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıklarında eşidi) olmak üzere, asker kişinin görev yaptığı birlik komutanı veya askerî kurum amiri, bu kişilerin yokluklarında ise vekilleri tarafından bizzat verilir. Genelkurmay Başkanlığı, Kuvvet Komutanlıkları ve Milli Savunma Üniversitesi hariç, Millî Savunma Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatı ile bağlı ve ilgili kurum ve kuruluşlarda görev yapan asker kişiler hakkında soruşturma izni Millî Savunma Bakanı tarafından verilir.
General ve amiraller hakkındaki soruşturma izni ise görev yeri dikkate alınarak ilgisine göre Genelkurmay Başkanının veya ilgili Kuvvet Komutanının teklifi üzerine ya da resen Millî Savunma Bakanı tarafından verilir. Bir askerî birlik veya askerî kurumda geçici olarak görevlendirilen veya harekât komutasına verilen asker kişiler hakkında soruşturma izni, bu görevlerinin devamı süresince, geçici olarak görevlendirildikleri veya harekât komutasına verildikleri askerî birlik veya askerî kurumun bağlı bulunduğu soruşturma izni vermeye yetkili birlik komutanı veya askerî kurum amiri tarafından verilir.
Kanunlarda aksi yazılı olmadıkça, bir askerî birlik veya askerî kurum dışında görevlendirilen asker kişiler hakkında soruşturma izni, bu görevlerinin devamı süresince, Millî Savunma Bakanı tarafından verilir.
Uluslararası anlaşmalar gereğince yabancı asker kişiler hakkında hakkında soruşturma izni Millî Savunma Bakanı tarafından verilir. Millî Savunma Bakanı, general ve amiraller hariç subay veya astsubaylara ilişkin soruşturma izni verme yetkisini, Personel Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu bakan yardımcısına devredebilir.
Subay ve astsubaylar hariç diğer kişilerin işledikleri askerî suçlara ilişkin soruşturma izni verme yetkisi, bu izni vermeye yetkili komutan veya askerî kurum amiri tarafından teşkilatında bulunan hukuk sınıfından olan ya da 27/7/1967 tarihli ve 926 sayılı Türk Silâhlı Kuvvetleri Personel Kanununun geçici 45 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca atanmış olan hukuk hizmetleri başkanı veya birim amirine, Millî Savunma Bakanı tarafından merkezde Hukuk Hizmetleri Genel Müdürü veya yardımcısına, taşrada ve bağlı kurum ve kuruluşlarda ise asgari alay eşidi kurum amirine devredilebilir.
ASKER KİŞİLER HAKKINDA SORUŞTURMA İZNİ VERİLMESİNDE ÖN İNCELEME
Asker kişiler hakkında soruşturma izni verilmesinde ön inceleme; izin vermeye yetkili merci, ihbar veya şikâyetin işleme konulması hâlinde bir ön inceleme başlatır, ön incelemeyi bizzat yapabileceği gibi, izin vermeye asıl yetkili merciin emrinde olan ve hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki asker kişilerden birine de yaptırabilir. İzin vermeye yetkili merci, emrinde olan ve hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki en az üç asker kişiden oluşan bir heyet de görevlendirebilir. İzin vermeye yetkili merciin zorunlu gördüğü hâllerde, heyette yer alanların çoğunluğunun, hakkında inceleme yapılanın rütbe veya kıdemce eşidi veya üstü konumunda, heyet başkanının ise hakkında inceleme yapılanın üstü konumunda olması gerekir. Böylelikle asker kişiler hakkında soruşturma izni verilmesinde ön inceleme belirli müeyyidelere bağlanmıştır.
ASKER KİŞİLER HAKKINDA SORUŞTURMA İZNİ KAÇ GÜN İÇERİSİNDE VERİLİR
Yetkili merci, soruşturma izni konusundaki kararını suçun işlenildiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dâhil en geç otuz gün içinde verir. Bu süre, zorunlu hâllerde on beş günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilir. Yetkili merci, belirtilen süreler içinde soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar verir ve kararını Cumhuriyet başsavcılığına, hakkında inceleme yapılana ve varsa şikayetçiye bildirir. Bu kararlara karşı on gün içinde itiraz edilebilir. Sırf askerî suçlara ilişkin verilen soruşturma iznine itiraz edilmesi, soruşturma işlemlerini engellemez. İtiraz, general ve amiraller için Danıştay Birinci Dairesine, diğer asker kişiler için ise yetkili merciin yargı çevresinde bulunduğu bölge idare mahkemesine yapılır. İtirazlar, öncelikle incelenir ve en geç üç ay içinde karara bağlanır. Verilen kararlar kesindir.
ASKER KİŞİLER HAKKINDA SORUŞTURMA İZNİ VERİLMESİNE KAÇ GÜN İÇERİSİNDE NEREYE İTİRAZ EDİLİR
Soruşturma izni kararına itiraz, kararın tebliğinden itibaren 10 gün içerisinde yetkili merciin bulunduğu yerin yargı çevresindeki Bölge İdare Mahkemesine itiraz edilebilir. Bölge İdare Mahkemesi kararı ile itirazen kaldırılan soruşturma izni kararı neticesinde Savcılıklar o konu ile ilgili soruşturma yapamamaktadırlar. Bölge İdare Mahkemelerinin bu konu ile ilgili verecekleri kararlar kesin olarak hükme bağlanmaktadır.
SORUŞTURMA İZNİ KARARINA İTİRAZ
Soruşturma izni verilmesi kararı her ne kadar idari işlem olup itirazen inceleme yetkisi de Bölge İdare Mahkemesinde olsa da isnat edilen suç ile ilgili ceza hukuku ilke ve kuralları çerçevesinde incelenmesi gerekmektedir. Nitekim A.Y.İ.M. 17.06.2010 tarihli 2010/ 261 E. ve 2010 / 746 K. numaralı kararında “Takdir yetkisinin ön yargılardan uzak, ceza hukuku ilke ve kurallarının dikkate alınarak objektif kullanılması gerekir. Takdir yetkisinin sınırını, eylemleri suç oluşturmayan ilgililer hakkında soruşturma emri verilmeyerek kamu hizmetinin korunması, eylemleri suç oluşturan ilgililer hakkında ise soruşturma emri verilmek suretiyle yargılama makamlarının harekete geçirilerek kamu düzeninin korunmasının sağlanması oluşturmaktadır.” demiştir.
Görevi ile ilgili fiilinden dolayı “İdari Tahkikat”, “Disiplin Soruşturması” ve/veya “Ön İnceleme” geçiren ilgililer hakkında Soruşturma İzni Kararı verilmesi sonrasında dosya yetkili Savcılığa gönderilmektedir. İlgililerin bu aşamada kararın kendilerine tebliğinden itibaren 10 gün içerisinde Bölge İdare Mahkemesine avukat vasıtası ile soruşturma izni kararına itiraz etmelerinde hukuki yarar bulunmaktadır. Nitekim bu hallerde Savcılığın soruşturma aşamasını yürütmesi için Soruşturma İzni Kararı bulunması gerekli olup Bölge İdare Mahkemesi tarafından kararın kaldırılması ile Savcılık aşamasında soruşturma yürütülemeyecektir.
