UZMAN ERBAŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLMESİ

3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu m.5 gereğince; Uzman erbaşlar; iki yıldan az, beş yıldan fazla olmamak şartıyla sözleşme yaparak göreve başlar ve Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı ile ilgilendirilirler. Müteakip sözleşmeleri, bir yıldan az, beş yıldan fazla olmamak şartıyla azami 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun 40 ıncı maddesinde düzenlenen yaş haddine kadar uzatılabilir. Uzman erbaşlar yaş haddini doldurdukları yılın ağustos ayı içinde emekliye sevk edilirler.

Uzman Erbaş sözleşmesinin feshedilmesi ve Uzman Erbaş sözleşmesinin yenilenmemesi ile ilgili kıstaslar Uzman Erbaş Yönetmeliğinde düzenlenmiştir.

UZMAN ERBAŞ SÖZLEŞMESİNİN YENİLENMEMESİ

Aşağıda belirtilen şartlara haiz olunmasına rağmen uzman erbaş sözleşmesinin yenilenmemesi hukuka aykırıdır. Uzman Erbaş Sözleşmelerinin yenilenmesini isteyenlerin istekleri, müteakip sözleşme süreleri bir yıldan az, beş yıldan fazla olmamak kaydıyla, aşağıdaki şartlar altında kabul edilir.

1. a) Taahhüt ettiği sürenin bitimine en az üç ay kala (yurt dışı geçici göreve gidecek uzman erbaşlar için altı ay kala) hizmet süresini uzatmak istediğine dair bir dilekçe ile müracaat etmiş olmak,
2. b) Almış oldukları son sicil notu, sicil tam notunun yüzde altmış (%60) ve daha yukarısında olmak,
3. c) Fiilî kadroda münhal bulunmak,

ç) İstihdam edildikleri veya edilecekleri kadronun görev özelliklerine göre sınıf ve branşları ile ilgili 8/10/1986 tarihli ve 86/11092 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliğinde belirtilen sağlık niteliklerine sahip olmak.

Kanunda belirtilen şartları taşıyan Uzman Erbaşların sözleşmelerinin yenilenmemesi hukuka aykırıdır. Bu kapsamda ilgililerin idari işlemin tebliğine müteakip 60 gün içerisinde yürütmeye durdurma talepli iptal davası açmak suretiyle yasal yollara başvurmasında hukuki yarar bulunmaktadır.

UZMAN ERBAŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLMESİ İŞLEMLERİ

Görevde başarısız olanlar ile kendisinden istifade edilemeyeceği (atış, spor, eğitim, operasyon ve istihdam edildikleri kadro görev yerlerinde ve davranışlarında askerlik mesleği değerlerini sergilemede, ikazlara rağmen istenen düzeye ulaşamayan ve aşırı derecede borçlananlardan bu durumu rapor, tutanak ve her türlü belge ile kanıtlananlar, mazeretsiz olarak bir sözleşme yılı içerisinde yedi gün ve daha uzun süre ile göreve gelmeyenler) anlaşılan (Anayasa Mahkemesi Kararı İle İPTAL edilmiştir), atandıkları kadro görev yerleri ile ilgili olarak üç ay ve daha uzun süreli bir kurs veya eğitime gönderilenlerden kurs veya eğitimde başarısız olan uzman erbaşların, barışta sözleşme sürelerine bakılmaksızın Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilir. Ayrıca;

1. a) Almış oldukları sicile göre kademe ilerlemesi yapamayanların,
2. b) Verilen ceza, ertelense, seçenek yaptırımlara çevrilse, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilse ve affa uğrasa dahi;

1) Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, iftira, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, yalan yere tanıklık, yalan yere yemin, cürüm tasnii, ırza geçmek, sarkıntılık, kız, kadın veya erkek kaçırmak, fuhşiyata tahrik, gayri tabiî mukarenet, dolanlı iflâs gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçlar ile istimal ve istihlâk kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmî ihale ve alım ve satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, firar, amir veya üste fiilen taarruz, emre itaatsizlikte ısrar, üste hakaret, mukavemet, fesat, isyan suçlarından dolayı mahkûm olanların,

2) 1632 sayılı Kanunun 148 inci maddesinde yazılı suçlardan mahkûm olanların,

1. c) 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanununun 10 uncu maddesinde belirtildiği şekilde sağlık nedeniyle kendisinden istifade edilemeyeceği anlaşılanların,

ç) Taksirli suçlar hariç olmak üzere diğer suçlardan adlî veya askerî mahkemeler tarafından otuz günden daha fazla süreli hürriyeti bağlayıcı bir ceza ile mahkûm olanların,

1. d) Taksirli suçlar nedeniyle altı ay veya daha fazla süre ile hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkûm olanların,
2. e) Son olarak verilen de dâhil olmak üzere, kararın kesinleştiği tarihten itibaren geriye doğru son bir yıl içinde toplamda otuz gün ve daha fazla oda hapsi veya hizmet yerini terk etmeme cezasına mahkûm olmak veya en son aldığı disiplin cezasından geriye doğru son bir yıl içinde en az iki disiplin amirinden toplam sekiz defa veya daha fazla disiplin cezası alanların,
3. f) Yabancı uyruklu kişilerle evlenenlerden; bu evlilikleri, 12/3/1997 tarihli ve 22931 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yabancı Uyruklu Kişilerle Evlenen Subay, Astsubay, Sözleşmeli Subay, Sözleşmeli Astsubay, Uzman Jandarma ve Uzman Erbaşlar Hakkında Yönetmelikte belirtilen esaslar dahilinde Genelkurmay Başkanlığı tarafından uygun görülmeyenlerin,
4. g) Çeşitli nedenlerle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin veya Türk vatandaşlığından çıkartılanların,

ğ) Haklarında yüksek disiplin kurulları tarafından Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası verilenlerin, Silahlı Kuvvetlerde ilişiği kesilir.

Uzman Erbaş sözleşmesinin feshedilmesinde en çok karşılaşılan fesih sebebi görevde başarısız olanlar ile kendisinden istifade edilemeyeceği anlaşılanlardır. Kendisinden istifade edilememe hükmü ise Anayasa’ya aykırı bulunduğundan iptal edilmiştir. Disiplin cezasına bağlı olarak uzman erbaş sözleşmesinin feshedilmesinde ise; tesis edilen disiplin cezalarının bir kısmında usulü hatalar yapıldığı da müşahede edilmektedir. Örneğin; savunma hakkı tanınmadan disiplin cezası verilmesi, tebliğlerin usule uygun yapılmaması vb. Ayrıca kanun ve yönetmelik Uzman Erbaş sözleşmesinin feshedilmesi işleminin hangi şartlarda gerçekleştirileceğini düzenlemekle birlikte her somut olayın kendi içerisinde değerlendirilmesi gerekmektedir.

Uzman Erbaş Sözleşmesi feshedilen ilgililerin idari işlemin tebliğine müteakip 60 gün içerisinde yürütmeye durdurma talepli iptal davası açmak suretiyle yasal yollara başvurmasında hukuki yarar bulunmaktadır.

UZMAN ERBAŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLMESİ EMSAL KARARLAR

Danıştay 12. Daire’nin 15.06.2021 tarihli kararında “…uzman erbaş olarak görev yapan davacının, aynı birlikteki samimi bir arkadaşı olan uzman çavuş E. G.’nin eşi M. G. ile arasında gönül ilişkisi olduğundan bahisle yapılan tahkikat neticesinde;…. sözleşmesinin feshedilmesi üzerine…..avacı hakkında yürütülen disiplin soruşturmasına konu fiilin niteliği ile sicil raporları ve dava dosyasında bulunan diğer bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesinden; yukarıda anılan mevzuat hükümlerinde belirtilen suçlardan dolayı verilen bir mahkumiyetin bulunmadığı, öte yandan “kendisinden istifade edilemeyecek” personel olarak değerlendirilebilmesi için ilgili mevzuat hükümlerinde öngörülen koşulların gerçekleşmediği anlaşıldığından…” denilmektedir.

Danıştay 12. Daire’nin 27.05.2021 tarihli kararında “…bu durumda, kamu yararı ve hizmet gerekleri bakımından davacının süresi sona eren sözleşmesinin uzatılması talebinin reddedilmesini gerekli kılacak nitelikte somut bir delil ya da iddianın da dosyaya sunulamadığı anlaşıldığından, davacının sözleşmesinin yenilenmemesine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle…. Davalı idarelerin temyiz isteminin reddine,…” denilmektedir.

Danıştay 12. Daire’nin 29.04.2021 tarihli kararında “… Komutanlığında uzman erbaş olarak görev yapan davacının, görev başında olduğu sırada, beylik tabancasını arkadaşına gösterirken meydana gelen silah kazası sonucu arkadaşının yaralanmasına sebebiyet verdiği, yapılan idari tahkikat sonucu, “kendisinden istifade edilemeyeceği” sonucuna ulaşılarak, … tarihli işlem ile sözleşmesinin feshedilmesi üzerine… Yönetmelikte belirtilen, “ilgilinin tüm ikazlara rağmen askerlik mesleği değerlerini sergilemede istenen düzeye ulaşamaması” durumuna ilişkin herhangi bir tespitin bulunmadığı ve mahkemece yapılan ara kararına verilen cevabi yazıda da, davacı hakkında daha önce herhangi bir disiplin cezası veya idari uyarının mevcut olmadığının bildirildiği anlaşılmaktadır. Bu durumda; davacının “kendisinden istifade edilemeyecek” personel olarak değerlendirilmesi için ilgili mevzuat hükümlerinde öngörülen koşulların gerçekleşmediği sonucuna ulaşıldığından, sözleşmesinin feshine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık…bulunmamaktadır…” denilmektedir.